چطور سیستم شارژ موتورسیکلت خود را آزمایش کنیم؟( راهنمای جامع)

سیستم شارژ یک موتورسیکلت در واقع یک سیستم بسیار ساده است.و زمانی که شما بدانید این سیستم چگونه کار می‌کند عیب یابی راه تشخیص ایرادات آن آسان می شود. در ادامه با موتورسل همراه باشید تا نکات مهمی را با هم برسی کنیم و در نهایت خوشحال می‌شویم در بخش نظرات با پرسش و پاسخ ها و بیان نکات فراموش شده در کامل کردن این مقاله شریک شوید.

در برسی مدار شارژ موتورسیکلت اطلاعاتی تکمیل کننده درباره مدار شارژ و برق موتور وجود دارد و یکی از مقالاتی هست که پرسش و پاسخ بسیاری در این مورد شده است.(پیشنهاد میشود بعد از خواندن این مقاله آن مقاله را هم بخوانید)

آزمایش سیستم های شارژ موتورسیکلت به طور خلاصه

به طور خلاصه که بیان کنیم فقط پنج جزء اصلی الکتریکی در سیستم شارژ موتورسیکلت وجود دارد که با بررسی این ۵ جزء می‌توانیم سیستم شارژ موتورسیکلت را عیب یابی کنیم:

۱- بوبین موتورسیکلت ،دینام ،سیم پیچ یا استاتور (تمامی اسم هایی که برای این قطعه بکار میرود)

۲- شارژر (یکسو کننده یا تنظیم کننده ولتاژ)

 

   

۳- باتری

۴- سیم های بین آنها

۵- فیوز و کلید ها

وقتی قطعه ای سیستم شارژ موتورسیکلت شما کار نمی کند یکی از این قطعات است که از کار افتاده است و تشخیص اینکه کدام یک از این قطعات خراب شده است و بخش بسیار مهمی است.

خوشبختانه سیستم شارژ تقریباً هر موتورسیکلت یکسان است و ممکن است تغییرات خیلی کوچیکی وجود داشته باشد.

مثلاً چیزهایی که در موتورسیکلت های مدرن تغییر کرده اند این است که گاهی اوقات سیم پیچ استاتور مستقیماً از موتور خارج نمی شود و در عوض یک دینام که توسط یک تسمه هدایت می‌شود وجود دارد مانند دینام ماشین های امروزی است.

علائم خرابی سیستم شارژ موتورسیکلت:

علائمی که در پایین بیان می‌شود می‌تواند به معنای خرابی چیزی در سیستم شارژ موتورسیکلت شما باشد:

۱-  موتورسیکلت روشن نمی‌شود یا ضعیف استارت می‌خورد

         

2 – لامپ ها کم نور شده اند

3- باتری ضعیف شده باشد

و…

مواردی که شما با آن مواجه شده اید را در بخش نظرات بیان کنید…

چه مشکلی در سیستم شارژ وجود دارد؟

اصولا وقتی موتورسیکلت شما شارژ نمی شود یا خاموش می شود به این معنی است که یکی از اجزای بالا از کار افتاده است.

خرابی یک قطعه در سیستم شارژ موتورسیکلت به روش های مختلف و تقریباً معمولی رخ می دهد.

۱- شارژر ( رگلاتور شارژ یا یکسو کننده) بیش از حد گرم می‌شود و خراب می‌شود:

شارژ موتورسیکلت عمر طولانی و کار دشواری را برعهده دارد ولتاژی که از سمت بوبین ها به شارژر می‌آید ولتاژ بالایی است و شارژر این ولتاژ را به ولتاژ DC و همچنین مقدار آن را به اندازه استفاده موتور کاهش می دهد .

پس ولتاژ اضافه کجا می رود اگر به شارژر موتورسیکلت دقت کرده باشید روی آن هیت سینکی وجود دارد که شیارهایی روی آن قرار دارد وجود این شیار ها برای این است که ولتاژ اضافه به گرما تبدیل م یشود پس شارژر همیشه تحت فشار قرار دارد .
هنگامی که دور موتور بالاتر می رود شارژر هم بیشتر داغ می شود و دلیل داغی آن هم ایناست که ولتاژ اضافه که توسط بوبین تولید می شود را از طریق گرما آزاد می کند پس طبیعی است که شارژر یک عمری دارد و بعد از از این مدت زمان خراب میشود.
 معمولاً عمر شارژر ها حدود ۵۰ هزار کیلومتر یا ۱۰۰۰ ساعت کار می باشد که بسته به شرایط آب و هوایی و متوسط دورموتور ممکن است این مقدار کمی بیشتر و یا کمتر شود.

پس خرابی شارژ در ۵۰,۰۰۰ کیلومتر (پنجاه هزار کیلومتر) کارکرد و یا هزار ساعت کار منطقی است.

بعد از این مقدار ممکن است عملکرد عادی شارژر از بین برود و نتواند باتری را به خوبی شارژ کند و یا ولتاژ بیش از حد از خود عبور دهد و باعث جوش آوردن باتری و یا ترکیدن باتری شود.

حالت دیگر آن است که شارژر به کلی می سوزد و هیچ ولتاژی از خود عبور نمی دهد.

۲- باتری موتورسیکلت کهنه می شود و ماندگاری شارژ آنها از بین میرود و یا در شرایط نگهداری نامناسب از باتری سلول‌های آن می میرند.

اگر شارژر شما ولتاژ را به درستی تنظیم نکند ممکن است ولتاژ بیش از حد به باتری برسد و به قطعات باتری آسیب برساند در این حالت ممکن است مواد داخل باتری جوش بیاید و باعث ترکیدن باتری شود و یا باتری باد کند اگر باتری اسیدی باشد اسید آن جوش می آید و باعث خروج اسید از باتری می‌شود.

باتری‌های موتورسیکلت معمولاً بین ۱۲ تا ۱۴.۵ ولت کار می کنند اگر ولتاژی که به باتری می آید بیشتر از این مقدار باشد باعث فشار زیاد به باتری و در نهایت باعث خراب شدن آن می‌شود.

۳- بوبین یا سیم پیچ استاتور مرده یا ضعیف شده است.

بوبین ها یا سیم پیچ های موتورسیکلت ممکن است به مرور زمان توسط حرارت و یا اتصالی که در سیم کشی موتورسیکلت به وجود می آید خراب و ضعیف شود و گاهی اوقات ممکن است به علت برقرار نبودن اتصال به بدنه خوب یا تحت شرایط دیگر لحیم های سیم پیچی بوبین ذوب شود و باعث عملکرد ضعیف بوبین گردد.

زمانی که بوبین ضعیف می شود یا خراب می‌شود رنگ سیم پیچ‌های آن به رنگ سوخته تغییر پیدا می کند که این تغییر رنگ می‌تواند به دلایل مختلفی که در بالا گفتیم به وجود آمده باشد و یا اینکه به علت پایین بودن کیفیت بوبین بر اثر حرارتی که از طرف انجین به بوبین وارد می‌شود باشد.

بوبین ها معمولاً یک ظرفیتی دارند بتوانند برق مورد نیاز موتور را تامین کنند اگر شما برق بیشتری از بوبین بکشید و مصرف کننده های بیش از حدی روی موتور استفاده کنید می‌تواند به بوبین فشار بیاورد و به مرور زمان باعث ضعیفی سیم پیچ های بوبین شود.

در موتورسیکلت های مدرن به جای بوبین برای برق موتورسیکلت از دینام استفاده می شود که دینام توسط تسمه نیروی خود را از میل لنگ می گیرد مانند دینام ماشین که توسط تسمه نیروی خود را از میل لنگ می گیرد.

در موتور هایی که دینام دارند شکستگی یا شل بودن تسمه می تواند باعث عملکرد ضعیف دینام در تولید برق مورد نیاز موتورسیکلت باشد.

4- سیم‌های شل وضعیف:

 گاهی اوقات در سیم کشی موتورسیکلت ممکن است سیم هایی ضعیف شده باشند و یا حالت نیمه سوخته داشته باشند که باعث کاهش عملکرد سیستم شارژ موتورسیکلت شود پس اگر سیم هایی که از بوبین به سمت شارژر موتورسیکلت میروند ضعیف باشند ٬ سوکت آن ها شُل باشد و یا رسوب گرفته باشد ممکن است دلیلی بر آن باشد که ولتاژ با آمپر مناسب به شارژ و یا قطعات مصرفی موتورسیکلت نرسد.
و این می تواند باعث کاهش کیفیت برق موتورسیکلت شود. پیشنهاد ما این است که اگر سیم کشی موتورسیکلت شما قدیمی است نگاهی به سیم های آن بیاندازید و در صورتی که سیمهای سوخته و یا رسوب گرفته داشتید سیم کشی را با سیم کشی جدید با کیفیت تعویض نمایید اگر فقط سوکت ها رسوب گرفته اند می توانید فقط سوکت ها را تعویض نمایید چون معمولاً سیم کشی های جدید ارزان قیمت سیمهای بی کیفیتی دارند پس بهتر است از سیم کشی با کیفیت استفاده کنید.

اتصالات باتری را بررسی کنید و ببینید که این اتصالات شل نباشند و اگر این اتصالات رسوب گرفته اند آنها را رسوب زدایی کرده و مجدداً آنها را محکم کنید.

شل بودن اتصال باتری باعث می شود که باتری بخوبی شارژ و دشارژ نشود و عملکرد آن پایین بیاید.

آزمایش سیستم شارژ موتورسیکلت:

تجهیزات مورد نیاز برای آزمایش سیستم شارژ:

یک مولتی متر که ولتاژ و مقاومت را اندازه گیری کند و همچنین تست بوق داشته باشد اما اگر شما یک ولتمتر و اهم متر هم دارید کافی است و برای قطعی سیم به جای تست بوق می‌توانید از لامپ تست استفاده کنید.

یک شارژر باتری موتورسیکلت نیاز داریم برای اینکه قبل از انجام تست باطری موتورسیکلت را کاملاً شارژ کنیم.

ابزارهای دیگر مانند آچار ها و پیچ گوشتی های مورد نیاز که در جعبه ابزار شما وجود دارد.

نحوه انجام تست سالم بودن باتری موتورسیکلت:

قبل از انجام هر آزمایش دیگری باید باتری خود را توسط شارژر، شارژ کنید در غیر اینصورت ممکن است نتایج خوبی از انجام آزمایش نگیرید.

باتری را کاملاً از موتورسیکلت جدا کرده و آن را توسط شارژر باتری شارژ کنید معمولاً شارژر ها چراغی دارند که نشان می دهد باتری کاملا شارژ شده است هنگامی که باتری شما کامل شارژ شد، اکنون آماده شرروع آزمایش سیستم شارژ موتورسیکلت خود هستید. ولتاژ باتری را با استفاده از ولت متر خود تست کنید:

*- اگر ولتاژ شما بالای ۱۲.۴ ولت بود باتری شما خوب است.

*- اگر ولتاژ باتری شما پس از شارژ کمتر از ۱۲.۴ بود شما به یک باتری جدید نیاز دارید و باتری شما شارژ نگه نمی دارد و خراب شده است.

قبل از خرید باتری جدید اگر موتورسیکلت شما به طور معمول کار می کرد و ناگهان به باتری جدید نیاز داشتید باید این سوال را از خودتان بپرسید که چرا باتری موتور من تمام شده است؟

اگر باتری شما قدیمی است مثلاً باتری چندین سال از عمر آن گذشته است با خیال راحت میتوانید بگویید که باتری خراب شده است .

اما اگر باتری شما توسط یک شارژر نامناسب یعنی شارژری که خراب شده است خراب شده باشد شما باید شارژر موتورسیکلت خود را تست کنید چون اگر سرخود باتری را دوباره عوض کنید ممکن است باتری جدید نیز خراب شود و در این صورت پول و زمان خود را تلف می کنید.

اکنون آزمایش های زیر را با موتورسیکلت روشن انجام دهید:

در این حالت باید اتصالات باتری همگی محکم باشند.
موتورسیکلت خود را روشن کنید و بهتر است قبل از روشن کردن موتورسیکلت اگر مولتی متر خود را به باتری متصل کرده اید آن را جدا کنید تا افزایش ناگهانی ولتاژ به مولتی متر شما صدمه نزند.
کمی صبر کنید تا موتورسیکلت گرم شود و ولتاژ باتری را چک کنید.

*- در حالت بیکار ولتاژ باتری باید حدود ۱۲ الی ۱۳ ولت باشد.

*- در دوره سه هزار دور در دقیقه ولتاژ دوسر باتری نباید بیشتر از ۱۵ ولت باشد.

آیا ولتاژ باتری در حالت بیکار کمتر از ۱۲ ولت است؟

اگر ولتاژ دو سر باتری کمتر از ۱۲ ولت است ممکن است جایی از سیستم یک اتصال کوتاه وجود داشته باشد که جریان زیادی می‌کشد یا ممکن است سیم پیچ بوبین یا دینام معیوب باشد و یا شارژر شما خراب شده باشد.

آیا ولتاژ بیشتر از ۱۵ ولت در ۳۰۰۰ دور در دقیقه است؟

اگر چنین است ممکن است شارژر یا یکسوکننده شما خراب شده باشد که می‌توانید چند آزمایش دیگر روی آن انجام دهید. مثلاً می‌توانید یک شارژر نو به جای این شارژر وصل کنید اما ممکن است در بدترین حالت این شارژر هم خراب شود.
همچنین ممکن است عیب است شارژر نباشد و بهتر است قبل از آن بیاییم و بوبین روشنایی را تست کنیم.

تست بوبین موتورسیکلت:

شما باید بفهمید که سیم پیچ دینام و یا همان بوبین شما به اندازه کافی برق تولید می کند یا خیر معمولاً می توانید با آزمایش ولتاژ خروجی متوجه شوید.

سیم پیچ بوبین یک سیم پیچ یا مجموعه‌ای از سیم پیچ هاست که در اطراف روتور قرار می گیرد. روتور فقط یک آهن ربا است که به میل لنگ موتورسیکلت متصل است.
 وقتی موتور موتورسیکلت در حال چرخش است یعنی وقتی موتور روشن است آهنرباهای روتور می چرخند. آهنربا ها دور سیم پیچ های بوبین می چرخند و تغییر میدان مغناطیسی ناشی از آهن ربا های چرخشی باعث القای جریان در سیم پیچ ها می شود. (برعکس موتور الکتریکی کار می کند.)

یعنی نحوه کارکرد موتور الکتریکی به این صورت است که به موتور الکتریکی ولتاژ وارد میشود و سیم پیچ می چرخد ولی در بوبین آهن ربا به دور سیم پیچ می چرخد و از سیم پیچ ها ولتاژ خارج میشود.

پس در موتور الکتریکی نیروی الکتریکی به نیروی مکانیکی تبدیل می شود ولی در دینام یا بوبین نیروی مکانیکی به نیروی الکتریکی تبدیل می شود.

آزمایشات روی بوبین (سیم پیچ، دینام، استاتور) موتورسیکلت با موتور خاموش:

ابتدا سیمهای خروجی بوبین را پیدا کنید و سوکت یا اتصالات آن را از سیم کشی اصلی موتورسیکلت جدا کرده و آزمایشات زیر را روی آنها انجام دهید.

۱- مقاومت بین هر یک از از سیم ها را بررسی کنید در اینجا شما باید مولتی متر خود را روی مقاومت کم تنظیم کرده و مقاومت بین هر کدام از پایه ها را اندازه گیری کنید و این مقاومت باید کم باشد تقریباً بین دو دهم تا پنج دهم اگر مقاومتی بین بایه ها وجود نداشت مدار بین این سیم پیچ ها باز شده است

و اگر اتصال کوتاه است ست هر دو سیم پیچ به زمین اتصال دارند.

۲- مقاومت بین سیم ها و زمین (شاسی یا ترمینال منفی باتری) را بررسی کنید و این مدار باید باز باشد اگر چیزی غیر از این باشد یک نقصی در سیم پیچی ها وجود دارد.

اگر در حالت خاموش مشکلی پیدا نکردید می توانید در حالت روشن بودن موتور آزمایش‌هایی را انجام دهید چون شما باتری را شارژ کرده اید بنابراین موتور می تواند روشن شود

آزمایشات روی بوبین با موتور روشن:

مولتی متر خود را در حالت ولتاژ ac قرار دهید اکنون می‌توانید ولتاژ بین پایانه های سیم پیچ بوبین را در دور موتور ۳۰۰۰ دور در دقیقه آزمایش کنید و بسته به موتورسیکلت شما باید ولتاژی بین ۲۰ تا ۵۰ ولت داشته باشید

اینکه چه ولتاژی دریافت میکنید مهم نیست مگر اینکه این ولتاژ کمتر از ۱۵ ولت باشد در ۳۰۰۰ دور در دقیقه قطعاً باید ولتاژ کافی برای شارژ باتری داشته باشید یعنی بیشتر از ۱۵ ولت نکته مهم تر این است که:

الف- ولتاژ خواندن در تمام پایانه ها وجود دارد.

ب- همه آنها تقریباً مشابه هستند .(اگر دینام چند فاز دارید.)

برخی از دینام های قدیمی فقط دوفاز هستند و فقط دو سیم خروجی دارند با آن‌ها این تنها ولتاژی است که اندازه می گیرید(زرد و سفید با صورتی)

اکثر دینام های مدرن سه فاز و سه سیم خروجی دارند بنابراین باید ولتاژ بین A-B ,A-C, B-C را اندازه گیری کنید

در این موارد ولتاژ شما باید مشابه باشد.

۳- تست شارژر موتورسیکلت:

تست نهایی تست شارژر یا همان یکسوکننده می باشد.

شارژر ها معمولاً کار سختی دارند و در طی مدت زمان فرسوده شده و از بین می روند زیرا شارژرها ولتاژ بزرگی را دریافت می کنند و آن را از AC به DC معکوس می کنند و همچنین ولتاژ اضافی را به صورت حرارت آزاد کنند به همین دلیل روی آنها هیت سینکی با شیار هایی وجود دارد تا توسط هوا زودتر خنک شوند و حرارت خود را بهتر منتقل کنند.

یکسو کننده ولتاژ ای سی را به دی سی تبدیل میکند بهترین شارژر ها مانند شارژر موبایل شما ولتاژ AC را از پریز برق خانه شما می‌گیرد و آن را به DC تبدیل می کند تا دستگاه شما شارژ شود.

رگلاتور شارژ موتورسیکلت ولتاژ را از سطوح بالا به سطوحی کاهش می دهد که به باتری شما صدمه نمیزند.

بوبین موتورسیکلت شما ولتاژهای عظیمی تولید می کند و وقتی دور موتور شما بیشتر می شود و میل لنگ با سرعت بیشتری می چرخد شارژ این ولتاژ اضافی را از بین میبرد و فقط آنچه را که باتری شما نیاز دارد می دهد گاهی اوقات این باعث کاهش بیش از ۷۰ درصد ولتاژ تولیدی توسط بوبین یا دینام می‌شود.

بخش غم‌انگیز شارژر موتورسیکلت این است که ولتاژ و انرژی اضافی را به صورت گرما دور می‌اندازد و به همین دلیل است که شارژر ها داغ می شوند.

برای آزمایش شارژر موتورسیکلت اگر می دانید دیود ها چگونه کار می کنند می توانید مولتی متر خود را روی حالت دیود تنظیم کنید تا قطبیت بین پایانه های شارژر خود را آزمایش کنید پیکربندی دیود ها و جهت که پول به موتورسیکلت خاص شما بستگی دارد بنابراین باید به نمودار سیم کشی دفترچه راهنمای موتورسیکلت خود مراجعه کنید.

 اگر سیم پیچ بوبین شما ولتاژ مناسبی را در آزمایش‌های بالا تولید می‌کرد اما ولتاژ باتری شما خاموش به نظر میرسید (مثلاً وقتی دوره آن از ۱۵ ولت بالا میرود) شارژر شما خراب شده است.

اگر شما بعد از انجام همه آزمایش های بالا به این نتیجه رسیدید که شارژر موتورسیکلت شما خراب شده است می‌توانید آن را با یک شارژر نو جایگزین کنید و نیازی نیست که تست شارژر انجام دهید چون موارد قبلی را تست کرده اید و وقتی همه آنها سالم هستند پس قطعاً شارژر موتورسیکلت شما خراب شده است و با تعویض آن مشکل رفع خواهد شد.

ممنونیم از اینکه تجربیات خود را در بخش نظرات بیان می‌کنید تا دیگران هم استفاده کنند.

سوالاتی که ممکن است تا 90 درصد مشکل شما را رفع کند:

در برسی مدار شارژ موتورسیکلت اطلاعاتی تکمیل کننده درباره مدار شارژ و برق موتور وجود دارد و یکی از مقالاتی هست که پرسش و پاسخ بسیاری در این مورد شده است.(پیشنهاد میشود بعد از خواندن این مقاله آن مقاله را هم بخوانید)

اگر این نکات برایتان مفید بود، ممنون می‌شویم با نظر تکمیلی و مثبت خود، به ما برای تهیه مقالات آموزشی بیشتر انرژی دهید.(می‌خواهیم بدانیم این مقاله چقدر برایتان مفید بوده است؟ و اینکه چه مشکلی داشتید که با فهمیدن این نکات رفع شده است.)

منابع: motofomo.com ٬ youtube ٬ تجربیات شخصی